Instituut Blankestijn in De Volkskrant

Ad Blankestijn was begin jaren zestig leraar wis- en natuurkunde aan de HBS (later Atheneum) F. de Munnik in Utrecht. Aan leerlingen die het niet konden bijbenen, gaf hij bijles op zaterdag, toen nog een gebruikelijke schooldag. Hierdoor konden ze toch het staatsexamen halen. Hoewel hij bijzonder streng was, ging hij ook weleens een biertje drinken met zijn leerlingen. En als een leerling het heel goed deed, mocht die in zijn Porsche rijden. Blankestijn was de naamgever van het instituut waar eindexamenkandidaten de laatste twee jaar in één jaar konden doen. Hij was de bedenker van deze formule.

In 1965 gaven de eindexamenkandidaten hem als dank het bord Instituut Blankestijn. Het was een grap. Maar Blankestijn pakte het op en begon onder die naam zijn eigen school: de allereerste particuliere school voor voortgezet onderwijs in Nederland. In maart van dit jaar werd het 50-jarig jubileum gevierd. Op 29 september overleed op 76-jarige leeftijd oprichter Ad Blankestijn, de ‘vader van het particulier onderwijs’.

Blankestijn was een middenstandszoon uit Baarn die na de middelbare school in Utrecht wis- en natuurkunde studeerde. Hij had in de jaren vijftig een grote liefde voor Frankrijk opgevat, waar hij een studie algemene taalwetenschappen volgde. Hier ontmoette hij zijn eerste vrouw Eline – een Française. Zij bleef vaak in Frankrijk als hij doceerde in Utrecht. Toen hij zijn eigen school begon, werd ze zijn eerste lerares Frans. Ondanks de hoge prijs voor de school – ‘wie zijn kind hier wil laten studeren betaalt per jaar een middenklasauto’, zei hij – was het instituut een succes. Maar Blankestijn wilde niet meer dan honderd leerlingen lesgeven. Zijn wens het kleinschalig te houden, leidde tot de oprichting van andere particuliere scholen voor voortgezet onderwijs, zoals Instituut Vrijbergen (nu Winford) in Leiden in 1974 en Luzac in 1983. Hij vreesde de nieuwkomers niet. ‘Imitatie is geen concurrentie’, liet hij de staf weten.

De oprichting van een particuliere school die uitsluitend voor de welgestelde elite was, stuitte aanvankelijk op forse bezwaren en maatschappelijke weerstand. Nederland was juist bezig zo klasseloos mogelijk te worden. De vrije haardracht en dito kleding waren in opkomst. Ad Blankestijn moest daar niets van hebben. Zijn leerlingen moesten keurig gekapt en gekleed zijn. Als een leerling een shagje draaide voor de school, stoof hij naar buiten: ‘Elke keer als jij een shagje draait, openen ze in het Kremlin een fles champagne’, riep hij de leerling toe. Youp van ’t Hek beschreef de school als een plek waar Gooise ouders hun kinderen dumpten als ze niet aan de verwachting voldeden: ‘Mijnheer Blankestijn vulde het gat in de markt. Hij garandeerde de rijke stinkerds dat hun zoon of dochter aan het einde van het jaar met een diploma thuiskwam en dat gebeurde ook.’

Later begon hij ook als eerste een particuliere basisschool. Daarmee is Instituut Blankestijn uitgegroeid tot een mini-scholengemeenschap met een basisschool en een school voor voortgezet onderwijs met volledige afdelingen voor mavo, havo en vwo van klas 1 tot en met het examenjaar.

In 2008 ging hij definitief met pensioen. Hij droeg de school aanvankelijk over aan zijn zoon, maar die vond zichzelf er bij nader inzien toch niet zo geschikt voor. Nu is het instituut overgenomen door Frans van Heijningen, die het geheim van Blankestijn koestert. Een basisopleiding kost nog altijd een middenklasse auto: 17.500 euro voor een basisschooljaar, 25.000 voor een voortgezet jaar en 31.500 voor een twee-in-één-jaar.

Door: Peter de Waard 21 oktober 2015